Makaleler

İşyeri Devri Durumunda İşçinin Hakları Nelerdir ?

İşveren çeşitli saiklerle, işyerini başka birine devredebilmektedir. Devir sonrası tarafların birbirine karşı borçlarının akıbeti önem arz etmektedir. Konu hakkında 4857 sayılı İş Kanunu’nun 6. maddesi yasal düzenleme getirmiştir. Bu düzenlemede işyerinde mevcut olan iş sözleşmelerinin sona ermeyeceği ve işverenin yükümlülüklerinin, yeni devralana geçeceği düzenlenmiştir. İşçi bu durumda iş görme borcunu eski işverenin talimatları uyarınca değil, yeni işverenin talimatları uyarınca yerine getirmiş olacaktır. 

İşyeri Devri Kavramı Nedir ?

İş Kanunu’nun 6. maddesi “İşyerinin veya işyerinin bir bölümü hukuki işleme dayalı olarak başka birine devredildiğinde” şeklinde bir düzenleme getirerek işyeri devri olması için taraflar arasında bir hukuki işlem olması gerektiğini ifade etmiştir. Bu sebeple maddenin son fıkrasında, iflas dolayısıyla mal varlığının tasfiyesi sonucu işyerinin veya bir bölümünün başkasına devri durumunun işyeri devri olarak nitelendirilemeyeceği düzenlenmiştir. Uygulamada daha çok işyeri devrine dayanak oluşturan hukuki işlem satım veya kiralama olsa da, bunlar dışında farklı hukuki işlemler ile de işyeri devri gerçekleşebilecektir. Hukuki sonuç doğuracak bir hukuki işlemden söz edilebilmesi için devredilecek kısmın ekonomik birliğini koruması gerekmektedir. Ekonomik birlik ifadesini işletme anlamında kazanç elde etme amacını değil, mal ve hizmet üretimi şeklinde anlamak gerekmektedir. 

Gerçek kişi, işyerini tüzel kişi işyerine devredilmesi halinde, tüzel kişi işyerinin gerçek kişi işyerine devrinde ya da gerçek kişilerce işletilen işyerinin, şirketleşmesi durumunda bu işlemde işyeri devri sayılmalıdır. Çünkü önemli olan, işveren sıfatında var olan değişimdir. Burada gerçek kişi işverenden, tüzel kişi işverene doğru bir değişim gerçekleşmektedir. Ayrıca hisse satımı gibi durumlarda bu sebeple bir işyeri devri oluşturmayacaktır. Çünkü şirketin tüzel kişilik vasfı devam etmiş olacaktır. 

Son olarak işyeri devri kavramının temel ölçütleri; maddi veya maddi olmayan unsurlarının devri, bunların devir anındaki değeri, işgücünün devri, müşteri çevresinin devri, işyerinde yürütülen faaliyette değişimin derecesi gibi hususlar olarak belirlenebilecektir.

İşyeri Devrinin Hükümleri 

1.İş sözleşmesinin yeni işverene geçmesi 

İşçilerin hak ve alacaklarının korunması için işyeri devrinde başka ek bir işleme gerek duyulmaksızın sorumluluğun yeni işverene geçmesi öngörülmüştür. Böylece sadece iş sözleşmesinin işveren tarafında bir değişiklik gerçekleşecek ve aynı koşullar devam edecektir. Uygulamada görülen işçinin, rızasının alınmasının bir önemi bulunmamaktadır. 

İşçinin işyeri devrine itiraz hakkı bulunmamaktadır. İşçi bakımından temel arz eden nokta işçinin çalışma koşullarıdır. Bu sebeple işçi çalışmak istemezse işçinin istifa etmiş sayılacağı kabul edilmelidir. İş sözleşmesi feshedilmemiş olduğu için işçi kıdem, ihbar veya yıllık izin gibi iş sözleşmesinin sona ermesine bağlı hakları isteyemeyecektir. 

2.İşçinin kıdem süresinin devam etmesi 

İş Kanunu’nun 6. maddesinin 2. fıkrası, “Devralan işveren, işçinin hizmet süresinin esas alındığı haklarda, işçinin devreden işveren yanında işe başladığı tarihe göre işlem yapmakla yükümlüdür.” şeklinde düzenleme getirerek, işçinin hizmet süresinin esas alındığı haklarda işçinin hizmet süresi ilk işveren nezdinde, işe başladığı tarih esas alınarak bir hesaplama yapılacağı ifade edilmiştir. 

Hizmet süresinin esas alındığı haklar kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve yıllık izin ücreti gibi haklardır. Örnek verecek olursak 6 ay devreden işveren nezdinde çalışan işçinin, yıllık izin ücreti kazanması için devralan işveren nezdinde 6 ay çalışması yeterlidir. Bunun yanı sıra  işçinin kıdem tazminatı hesabı yapılırken hizmet süresinin hesabı devreden işverene hesabına çalıştığı tarihten itibaren yapılmalıdır. 

3.İşçinin işlemiş ve işleyecek haklarından sorumluluk 

İş Kanunu’nun 6. maddesinin 3. fıkrası, “Yukarıdaki hükümlere göre devir halinde, devirden önce doğmuş olan ve devir tarihinde ödenmesi gereken borçlardan, devreden ve devralan işveren birlikte sorumludurlar. Ancak bu yükümlülüklerden devreden işverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl ile sınırlıdır.” şeklinde düzenleme getirerek devreden ve devralanın sorumluluk kapsamını belirlemiştir. 

Devir tarihi itibariyle muaccel olan aylık ücret, fazla çalışma, prim ve ikramiye gibi ödemeler yeni işverene geçer. Ancak devreden işveren de iki yıl süreyle sorumlu kalmaya devam eder. Devir tarihinden sonra doğan borçlar için ise sadece devralan işveren sorumlu olacaktır. 

Tarafların Fesih Hakkı 

İşyerinin salt devredilmiş olması iş sözleşmesinin feshi için bir sebep olmamaktadır. Ancak işyeri devriyle birlikte devralan işveren, işyerinde organizasyonel bir takım değişikler yapması durumunda kanun devralan işverene fesih hakkı vermiştir. İş Kanunu’nun 6. maddesinin 5. fıkrası, “Devreden veya devralan işveren iş sözleşmesini sırf işyerinin veya işyerinin bir bölümünün devrinden dolayı feshedemez ve devir işçi yönünden fesih için haklı sebep oluşturmaz. Devreden veya devralan işverenin ekonomik ve teknolojik sebeplerin yahut iş organizasyonu değişikliğinin gerekli kıldığı fesih hakları veya işçi ve işverenlerin haklı sebeplerden derhal fesih hakları saklıdır.” şeklinde düzenleme getirerek ekonomik ve teknolojik sebeplerin yahut iş organizasyonunun gerekli kıldığı durumlarda işverenin bu sebepleri ileri sürerek iş sözleşmesini feshedebileceğini ifade etmiştir.  Ayrıca işyeri devri, iş sözleşmesinde esaslı değişiklik yapma hakkı vermemektedir. İş Kanunu’nun 22. maddesinde ifade edilen yazılı rıza şartı, devralan işveren için de geçerliliğini sürdürmektedir.

Uygulamada ihaleyi yeni kazanan alt işverenlerin, eski alt işverenlerin işçilerini devraldığı görülebilmektedir. Bu durumda işyeri devrinden bahsedilip bahsedilmeyeceği yargı kararlarına konu olmuş ve Yargıtay içtihatlarıyla işçi lehine bir yorum getirilerek işyeri devri sayılacağı ve işçilerin hizmet sürelerinin bir bütünlük oluşturacağı kabul edilmelidir.