Makaleler
Hakaret Suçu Nedir?
Hakaret suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun Sekizinci Bölümünde ‘’Şerefe Karşı Suçlar’’ başlığı altında 125. ve 131. maddeler arasında düzenlenmiştir. Hakaret, bir kimseye onur ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir eylem veya olgu isnat edilmesi veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur ve saygınlığına saldırılmasıdır.
Hakaret suçunun hukuksal konusunu, kişinin onur ve saygınlığı oluşturur. Hakaret suçunun oluşabilmesi için davranışın kişiyi küçük düşürmeye matuf olarak gerçekleştirilmesi gerekir. Hakaret suçuyla gerek kişini kendisine karşı beslediği içsel değer ve gerekse kişinin başkalarının gözündeki kişisel değeri, toplumsal saygınlığı korunmaktadır.
Hakaret suçu, genel olarak kabul edildiği üzere bir tehlike suçudur. Zira bu suçun oluşabilmesi için bir kimsenin onur ve saygınlığının gerçekten rencide olmasına gerek yoktur.
TCK. m. 125’te düzenlen hakaret suçu, genel hakaret suçudur. Genel hakaret suçunun dışında bir de özel hakaret suçları mevcuttur. Özel hakaret suçlarında eylem yalnızca kişinin onuru zedelemekle kalmamakla aynı zamanda başka bir hukuksal değeri de ihlal etmektedir. Özel hakaret suçları sayılıdır:
-Cumhurbaşkanına Hakaret (TCK. m. 299)
-Devletin egemenlik alametlerini aşağılama (TCK. m. 300)
-Türk Milletini, Türkiye Cumhuriyeti Devletini, Devletin kurum ve organlarını aşağılama (TCK. m.301)
Hakaret Suçunun Unsurları Nelerdir?
1.Suçun Maddi Unsurları
a. Fail ve Mağdur
Hakaret suçu genel bir suçtur. Herkes bu suçun faili olabilir. Hakaret suçunun basın yoluyla işlenmesi durumunda kimlerin fail olabileceği Basın Yasası’nın 11. maddesinde düzenlenmiştir.
Herkes hakaret suçunun mağduru olabilir. Mağdurun küçük veya akıl hastası olması suçun oluşmasına engel teşkil etmemektedir. Tüzel kişiler, özel yasaların aksine bir düzenleme olmadığı sürece, bu suçun mağduru olamaz ancak suçtan zarar gören olabilir.
Hakaret suçu yalnızca yaşayan kişilere karşı işlenebilir. Ölüler bu suçun mağduru olamaz. Zira ölüler hukuken ‘’kişi’’ sayılmazlar. Bir kimsenin öldükten sonra hatırasına hakaret edilmesi durumunda Türk Ceza Kanunu’nun 130. maddesinde düzenlenen ‘’Kişinin Hatırasına Hakaret’’ suçu oluşur.
b. Eylem
Hakaret suçu, seçimlik hareketli bir suçtur. Bu suçun hareket öğesi ‘’Somut bir eylem veya olgu isnat etmek’’ veya ‘’Sövmektir’’. Ancak ceza açısından bu seçimlik hareketler arasında bir fark yoktur. Her ikisi de aynı ceza ile cezalandırılmaktadır.
Suçun oluşabilmesi için seçimlik hareketlerin ‘’Bir kimsenin onur ve saygınlığını rencide edebilecek’’ nitelikte olması gerekir. Hakaret suçunun oluşabilmesi için seçimlik hareketlerin kişiyi ‘’Küçük düşürmeye yönelik’’ olarak yapılması gerekir.
Hakaret suçu, ‘’Huzurda hakaret’’ ve ‘’Gıyapta hakaret’’ olmak üzere iki şekilde işlenebilir.
Huzurda Hakaret:
Hakaret suçu, kişi muhatap alınarak işlenirse, huzurda hakaret söz konusudur. Huzurda hakaretten söz edebilmek için fail ve mağdurun yüz yüze gelmesi gerekmez. Hakaretin failce bilerek ve istenerek doğrudan mağdura duyurulması, onun tarafından öğrenilmesi yeterlidir. Eylem, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmişse, huzurda hakaret olarak cezalandırılmaktadır.
Gıyapta Hakaret:
Kişiye hazır bulunmadığı bir ortamda veya doğrudan öğrenemeyeceği bir surette hakaret edilmesi durumunda, gıyapta hakaret söz konusu olacaktır. Mağdurun gıyabından hakaretin cezalandırılabilmesi için eylemin ‘’En az 3 kişiyle ihtilat ederek’’ yapılması gerekir.
Bir kişiye yönelik hakaret, başka bir kişinin onur ve saygınlığını rencide edecek biçimde yapılırsa ‘’Dolaylı hakaret’’ söz konusu olur.
c. Nitelikli Unsurlar
Cezanın Artırılmasını Gerektiren Nitelikli Unsurlar:
•Suçun kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenmesi,
•Suçun dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı işlenmesi,
•Suçun kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle işlenmesi,
•Suçun alenen işlenmesi.
Cezanın Azaltılmasını veya Kaldırılmasını Gerektiren Nitelikli Unsurlar:
•Suçun haksız bir eyleme tepki olarak işlenmesi,
•Suçun isnadının ispatı,
•Suçun kasten yaralama suçuna tepki olarak hakaret işlenmesi,
•Suçun karşılıklı olarak işlenmesi.
2. Suçun Hukuka Aykırılık Unsuru
Eleştiri hakkının kullanılması bir hukuka uygunluk sebebidir. Yargıtay’ın yerleşik uygulaması; mağdurun onur, şeref ve saygınlığını rencide edici boyutta olmayıp yalnızca ‘’Ağır eleştiri niteliğinde olan sözlerin hakaret suçunu oluşturmayacağı’’ yönündedir. Eleştirilen durum ile anlatım biçimi arasında düşünsel bağın bulunmaması ve küçültücü değer yargısı içermesi durumunda, eylemi hukuka uygun kılan sınır aşılmış olur.
Hakaret suçunda, savunma dokunulmazlığı, haber verme hakkının kullanılması, ilgilinin rızası, ihbar ve şikâyet hukuka aykırılığı ortadan kaldırır.
3. Suçun Manevi Unsuru
Hakaret suçu kasten işlenebilen bir suçtur. Suçun oluşabilmesi için failin saiki veya amacı önem teşkil etmemektedir.
Hakaret Suçunun Özel Görünüş Biçimleri Nelerdir?
1.Teşebbüs: Huzura eşit sayılan durumlarda, yazılı araçlardan biri kullanılmışsa icra hareketleri bölünebileceği için suça teşebbüs mümkündür. Hakaret suçuna teşebbüsün mümkün olduğu başka bir hal söz konusu değildir.
2.İştirak: İştirak konusunda genel kurallar uygulanır.
3.İçtima: İçtima konusunda genel kurallar uygulanır.
Hakaret Suçunun Muhakeme Usulü Nasıl İşler?
Hakaret suçunun soruşturulması ve kovuşturulması, mağdurun şikayetine bağlıdır. Ancak kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hakaret suçunun soruşturma ve kovuşturması re’sen yapılır; şikâyet aranmaz.
Mağdur, şikâyet etmeden önce ölürse veya suç ölmüş olan kişinin hatırasına karşı işlenmiş ise ölenin ikinci dereceye kadar üstsoy ve altsoyu, eş veya kardeşleri tarafından şikâyette bulunulabilir.
Hakaret Suçunun Cezası Nedir?
Hakaret suçunda temel ceza, hapis ve adli para cezası olmak üzere, seçimlik ceza olarak öngörülmüştür. Bu sebeple; temel ceza hapis cezası olarak öngörülmüşse, bu ceza artık adli para cezasına çevrilemez. Hakaret suçunun basit şekilde işlenmesi halinde verilecek hapis cezanın alt sınırı 3 ay ve üst sınırı 2 yıldır. Ancak cezanın artırılmasını gerektiren nitelikli unsurlardan biri meydan gelmiş ise cezanın alt sınırı 1 yıldan az olamaz. Ayrıca hakaret suçunun alenen işlenmesi durumunda verilecek ceza altıda biri oranında artırılır. Bu durumda, nitelikli hakaret suçlarında seçimlik cezanın varlığı kabul edilmediğine göre hükmedilen hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi olanağı mevcuttur. Ancak yalnızca hapis cezalarının ertelenebileceğinden, adli para cezasının ertelenebilmesi mümkün değildir.
Hakaret Suçunun Zamanaşımı Süresi Ne Kadardır?
TCK. m. 73’te ele alınan düzenlemeye göre: “Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olan suç hakkında yetkili kimse 6 ay içinde şikâyette bulunmadığı takdirde soruşturma ve kovuşturma yapılamaz”. Bu madde gereğince hakaret suçunda şikâyet süresi mağdurun hakareti öğrendiği tarihten itibaren 6 aydır. Bu süre içerisinde mağdur tarafından şikâyette bulunulmaması halinde bu suç sebebiyle soruşturma ve kovuşturma yapılamaz.